घरेलु:
रयूमेट्वाइड आर्थाराइड(rheumatoid Arthritis)
यो अर्को किसिमको वात रोग हो | यस रोगलाई अटोइमुन डिजिज (autoimmune disease) पनि भनिन्छ | यसमा हाम्रो सरिरमा भएको प्रतिरक्षा क्षमता बढाउनुको सट्टा प्रतिकुल प्रभाव बनाएर सरिरका प्रमुख रुपमा हाडको जोर्निहरुमा संक्रमण गर्दछ र जसले गर्दा जोर्निहरुमा सुन्निनु, दुख्नु र गम्भीर क्षति पुर्याउछ | यसले कुहिना, घुडा,कुर्कुच्चा र हातका औलाहरुमा दवाव पर्दछ | यस्ले छालामा सुन्निएर रातो हुने हुन्छ |
बास्तवमा डाक्टरले पनि यसै भन्न सकिरहेका हुदैनन्, केहि बिशेषज्ञहरुले रोग प्रतिरक्षा गर्ने कोषहरुमा (immune system) ब्याक्टेरिया र भाइरसले संक्रमण गरेको कारणले भ्रमित भै उल्टो प्रभाव पार्ने गरि प्रतिरक्षा गर्नुको साटो आक्रमण गरेका हुन्छन र सरिरभरी उल्टो प्रभाव हुन्छ | यसमा शरीरका दुइ किसिमका रसायन सक्रिय भएका हुन्छन ती tumor necrosis factor (TNF) र interleukin-1 हुन् |औषधिले tumor necrosis factor (TNF) र interleukin-1 interleukin-6 यी रसायनलाई रोकी हाड जोर्नी, वात रोगबाट क्षति हुन् बाट रोक्न सक्छ |
लक्षणहरु
यो रोग बिस्तारै अथवा अकस्मात शुरु हुन् सक्दछ | यो वात Osteoarthritis) भन्दा गम्भीर हो | यसमा रोगीको हात, नाडी,कुहिना, घुंड, गोलिगांठो, खुट्टाघाटी, च्यापुमा दुख्ने , सुन्निने र कडा हुने हुन्छ कुनै बेला एक ठाउमा मात्रै दुखाइ हुने गर्छ भने |कहिले काही शरीरको सबै हाडजोर्निमा दुखाइ बढछ |कहिले दाहिने हातको औलामा र कहिले वाया हातका औलामा गर्दै सबै हाड जोर्नीमा रन्किने र तातो भै दुख्न थाल्दछ | जोर्नीमा सुजन भएपछी डिब्बा खोल्दा, ड्राभिंग गर्दा, काम गर्दा, हिडदा दुख्ने र दुख दिने गर्दछ |यो प्राय बिहान देखि नै सरिर कक्राक कुक्रुक भै कडा हुन्छ सारा दिन भरि थकान महसुस हुन्छ |अरुचि हुने र सरिरको तौल घट्दै जान्छ | यो वातले मुटु, फोक्सो आखामा रेश वा विविरा आउनुको साथै ज्वरो पनि आउने हुन्छ |
यो रोग बढ्दै गएमा osteoporosis हुने र हड्डी कम्जोर भै भाचिने खतरा बढछ | हातका औलाहरुको नशाहरुलाई दवाव दिएर नाडी र हातका औलालाई कडा र इन्फेक्टेड बनाइ सुन्निने र दुख्ने, कामै गर्न नमिलने गराउदछ | मुटु नजिक रहेको धमनी नशालाई कडा गराई रक्त संचारमा रोकावट ल्याएर मुटुको समस्या ल्याउने खतरा भै रहन्छ | यस्ले फोक्सोमा समेत असर गरि दमको ब्यथा सृजना गरिदिन्छ |
निदान
यो रोग लागेको महसुस भयो भने रोग पत्ता लगाउन डाक्टरले रगतको टेष्ट गराउने छन् |ESR,anti- CCP, RA, वातको लागि रगतको जाच गरिन्छ | यसको कुन खाले वात हो भन्ने पत्ता लगाइन्छ | यसमा RA factor positive भयो भने यो वात हो भन्ने निदान अर्थात डाइगोनोसिस हुन्छ |x-ray ले पनि यो रोग पत्ता लगाउन मद्दत गर्छ |
उपचार:यो औषधिले, सुइले, जोर्नीको व्यायामले, आराम गरेर, सर्जरीबाट उपचार गरिन्छ |
यी औषधिहरुको नाम उल्लेख गरिएको छ | यी औषधिको नराम्ररी प्रतिकुल प्रभाव पर्न सक्ने हुनाले सम्बन्धित डाक्टरको सल्लाह अनुसार औषधि लिन आबस्याक हुन्छ, NSAIDs. Nonsteroidal anti-inflammatory drugs,Steroids :prednisone, Disease-modifying antirheumatic drugs (DMARDs), abatacept (Orencia), adalimumab (Humira), anakinra (Kineret), certolizumab (Cimzia), etanercept (Enbrel), golimumab (Simponi), infliximab (Remicade), rituximab (Rituxan) and tocilizumab (Actemra). Tofacitinib (Xeljanz)
थेरापी : सारीरिक ब्यायाम, मसाज पनि एक बिधि हो जसले जोर्निहरुलाई खुकुलो गराउन मदत गर्छ | सजिलोको लागि औषधि पसलमा जोर्निलाइ सहायक लौरो तथा अन्य सहायक हुने उपकरण पाइन्छ |
सर्जरी: यो अन्तिम उपाए हो , जब औषधिले एकदमै काम गर्न छोडछ | अनि सर्जरी गरिन्छ | आधुनिक चिकित्सा विधिहरुको बिकाशले गर्दा सर्जरी गरेर खराब भएको कोषहरुलाई निकालेर घुदाको जोर्नी मेटल वा प्लास्टिकका पार्ट लगाइन्छ | सर्जरिले जोर्निहरुको वरिपरीका सेललाइ सुधार्न सक्छन | कहिले काही जोर्निमा प्रत्यारोपण गर्न नमिल्ने भयो भने पिडा हुन् नदिन जोर्निलाई फ्युजन वा दुइटा हाडलाई जोडने काम पनि हुन्छ |
बैकल्पिक उपचार :
योगा : सुर्य नमस्कार, कपाल भाति, अनुलोम विलोम, भस्त्रिका प्राणायाम र ध्यान |तनाव काम गर्न द्यान अति आबस्याक छ | जोर्निहरुलाई खुकुलो पार्ने किसिमको आसन गर्ने |
आयुर्वेदिक औषधि: माछाको तेल (fish oil),आमवातनतक चुर्ण (अश्वगन्धा, हर्रो, मेथी, गोराखमुन्डी, सोठ, सुरंजन), वात्रिना तेव्लेट,महा योगराज गुग्गुल,वात चिन्तामनिरस, पंचासव आदि प्रयोग गरिन्छ | अदुवा, मरिच, हर्दी र ग्रीन चियाले फाइदा गर्छ
.
दुखेको जोर्नीहरुमा चिसो वा तातो कुनले आफुलाई ठिक गर्छ त्यसले
सेकने | भयंग आयुर्बेद मसाज: महानारायाण तेल र तिलको तेलले मालिस गर्ने , नरिवलको तेल मालिस गर्दा पनि फाइदा हुन्छ | निर्गुन्डीको काँडा, बेसार अदुवा अश्वगन्धा, लह्सुन,जिरा मेथि तिलको तेलमा पकाएको तेलले मालिस गर्ने |
दालचिनी र मह खालि पेटमा १/१ चमच खाने |