जेनोफोन (Xenophon)
- जन्म: ई.पू. 430, एथेंस, ग्रीस
- मृत्यु: ई.पू. 354, कोरिन्थ, ग्रीस
जेनोफोन एक प्राचीन ग्रीक इतिहासकार, दार्शनिक, सैनिक, र सुकरातका शिष्य थिए। उनका कार्यहरू इतिहास, दर्शनशास्त्र, र अर्थशास्त्र जस्ता बिषयहरू समेट्छन्। जेनोफोनको दर्शनशास्त्रमा सुकरातको सोचको गहिरो प्रभाव छ, तर उनले नेतृत्व, नैतिकता, र व्यावहारिक ज्ञानका बारेमा आफ्ना विचारहरू पनि विकास गरे।
जेनोफोन एथेंसको एक सम्पन्न परिवारमा जन्मिएका थिए। उनी सुकरातका शिष्य भए, जसले उनको जीवन र लेखनमा गहिरो प्रभाव पारेको थियो। सुकरातसँग निकट सम्बन्ध भए तापनि, जेनोफोनले जीवनमा व्यावहारिक मार्ग रोजे, सैनिक र भाडाका सेनाको रूपमा काम गरे।
जेनोफोनका प्रसिद्ध घटनाहरू मध्ये एक थियो साइरस द यङ्गरको अभियानमा उनको सहभागिता, जसलाई उनले आफ्नो कृतिमा “अनाबासिस” मा उल्लेख गरेका छन्। यो यात्रा उनलाई पर्सियाली क्षेत्रमा गहिरो प्रवेश गरायो, र साइरसको मृत्यु पछि, जेनोफोनले ग्रीक भाडाका सेनालाई ग्रीसमा खतरनाक रूपमा फिर्ता ल्याए। यस अनुभवले उनको नेतृत्व र रणनीतिमा विचारहरूमा महत्वपूर्ण प्रभाव पार्यो।
उनको जीवनको पछिल्लो समयमा, जेनोफोन स्पार्टामा बसे, जहाँ उनले स्पार्टाका राजा एजेसिलस द्वितीयसँग निकट सम्बन्ध विकास गरे। उनका लेखनहरूले प्रायः स्पार्टाको पक्षमा रहेको भावना झल्काउँछ, जसले उनको एथेनियन उत्पत्तिलाई हेर्दा केही विवादास्पद बनाउँछ। जेनोफोनले आफ्नो अन्तिम जीवन पेलोपोनेसमा बिताए, जहाँ उनले धेरै कृतिहरू लेखे।
जेनोफोनको दर्शनशास्त्र
- व्यावहारिक ज्ञान: जेनोफोनका कार्यहरू, विशेष गरी “मेमोराबिलिया” र “साइरोपेडिया,” व्यावहारिक ज्ञान, नेतृत्व, र नैतिक आचरणमा केन्द्रित छन्। उनले सद्गुण, आत्म-अनुशासन, र दैनिक जीवनमा ज्ञानको व्यावहारिक प्रयोगको महत्त्वमा जोड दिएका छन्।
- नेतृत्व र शासकत्व: जेनोफोन एक राम्रो नेताको गुणहरूमा विशेष चासो राख्छन्। “साइरोपेडिया” मा, साइरस द ग्रेटको जीवनको आंशिक ऐतिहासिक र आंशिक काल्पनिक कथा, जेनोफोनले आदर्श शासकका विशेषताहरूको अन्वेषण गर्छन्, जसमा न्याय, बुद्धि, र अनुयायीहरूमा निष्ठा उत्पन्न गर्न सक्ने क्षमता जस्ता गुणहरू समावेश छन्।
- सुकरातको प्रभाव: जेनोफोन प्लेटो जस्तो दार्शनिक रूपमा कठोर नभए तापनि, उनका कार्यहरूले सुकरातको सोचमा बहुमूल्य दृष्टिकोण दिन्छन्। “मेमोराबिलिया” मा, उनले सुकरातको मृत्युको कारण बनेका आरोपहरूको विरुद्धमा सुकरातको रक्षा गर्छन् र उनलाई एक बुद्धिमान र व्यावहारिक मानिसको रूपमा चित्रण गर्छन् जसले सद्गुण र आत्म-ज्ञानको महत्त्व सिकाए।
- नैतिकता: जेनोफोनको नैतिक दृष्टिकोण यो विचारमा आधारित छ कि सद्गुण राम्रो जीवनका लागि आवश्यक छ। उनले विश्वास गर्थे कि नैतिक आचरण मात्र नैतिक रूपमा सही छैन, तर व्यावहारिक रूपमा पनि लाभदायक छ। यो न्याय, साहस, र संयम जस्ता सद्गुणहरूको बारेमा उनका छलफलहरूमा स्पष्ट देख्न सकिन्छ।
- आर्थिक विचार: “ओइकोनोमिकस” नामक उनको कृतिमा, जेनोफोनले घर व्यवस्थापन र कृषि बारेमा छलफल गर्छन्, र त्यतिबेलाको आर्थिक अभ्यासहरूमा अन्तर्दृष्टि दिन्छन्। उनले आर्थिक गतिविधिलाई नैतिक र व्यावहारिक ज्ञानको विस्तारको रूपमा हेर्छन्।
प्रमुख कार्यहरू
- अनाबासिस: जेनोफोनको ग्रीक भाडाका सेनासँगको यात्राको पहिलो-हातको विवरण।
- मेमोराबिलिया: सुकरातको बचाउ गर्ने र उनको शिक्षालाई प्रस्तुत गर्ने सुकराती संवादहरूको संग्रह।
- साइरोपेडिया: साइरस द ग्रेटको आंशिक काल्पनिक जीवनी, जसले नेतृत्व र शासकत्वको प्रकृतिको अन्वेषण गर्छ।
- हेल्लेनिका: ग्रीसको इतिहास (ई.पू. 411 देखि 362) जसले थुसीडाइड्सको काम जहाँ समाप्त हुन्छ, त्यहीँबाट जारी राख्छ।
- ओइकोनोमिकस: घर व्यवस्थापन र कृषिको बारेमा संवाद, जसले व्यावहारिक सल्लाह र आर्थिक जीवनमा अन्तर्दृष्टि दिन्छ।
जेनोफोनका कार्यहरूले विशेष गरी नेतृत्व, नैतिकता, र दर्शनशास्त्रको व्यावहारिक प्रयोगका क्षेत्रमा पश्चिमी सोचमा दीर्घकालीन प्रभाव पारेका छन्।
क्रमश :