सुफीवाद (Sufism),
जसलाई “तसव्वुफ” पनि भनिन्छ, इस्लाम धर्मको एक आध्यात्मिक पथ हो, जसले अल्लाहसँग प्रत्यक्ष अनुभव र आत्मिक सम्बन्धको खोजीलाई प्राथमिकता दिन्छ। सुफीवाद इस्लामको अध्यात्मिक पक्ष हो, जसमा मानिसले आफ्नो आत्मालाई शुद्ध गरेर, संसारिक लोभ र मोहबाट मुक्त हुँदै परमात्मासँग एकाकार हुन प्रयास गर्छ।
सुफीवादको दर्शन:
- अल्लाहसँग एकता (Unity with God): सुफीहरूको मुख्य दर्शन अल्लाहसँग प्रत्यक्ष अनुभव र एकता प्राप्त गर्नु हो। उनीहरूको विश्वास छ कि अल्लाह सर्वत्र विद्यमान छन्, र आत्मिक अभ्यासमार्फत मानिसले यो दिव्यता अनुभूत गर्न सक्छ। सुफीहरू संसारलाई अल्लाहको प्रतिबिम्बको रूपमा हेर्छन्, जहाँ आत्मा र परमात्माको मिलन सम्भव छ।
- आध्यात्मिक मार्ग (Spiritual Path): सुफीवादमा एउटा “तारिक़ा” भनिने आध्यात्मिक मार्ग हुन्छ, जसमा सुफीहरूले ध्यान, प्रार्थना, र प्रेममार्फत आत्मिक शुद्धताको खोजी गर्छन्। यस मार्गले मानिसलाई अल्लाहको नजिक पुर्याउने काम गर्छ। यो यात्रा आन्तरिक हुन्छ, जहाँ व्यक्तिले आफ्नो अहंकारलाई हराउँदै आध्यात्मिक उन्नतिको प्रयास गर्छ।
- प्रेमको महत्त्व (Importance of Love): सुफीवादको केन्द्रमा प्रेमको दर्शन छ। सुफीहरू अल्लाहलाई सबैभन्दा ठूलो प्रेमको स्रोत मान्छन् र विश्वास गर्छन् कि मानिसले यो प्रेमलाई अनुभव गरेर मात्रै वास्तविक शान्ति र आनन्द प्राप्त गर्न सक्छ। प्रेमको माध्यमले नै आत्मा शुद्ध हुन्छ र अल्लाहसँगको निकटता प्राप्त हुन्छ।
- फकीरपन (Fana – Self-annihilation): सुफीहरूले “फना” को अभ्यास गर्छन्, जसको अर्थ आफ्नो अहंकार र व्यक्तिगत इच्छा मेटाउँदै अल्लाहमा सम्पूर्ण विलय हुनु हो। फना भनेको आफूलाई पूर्णरूपमा अल्लाहको इच्छामा समर्पण गर्नु र आफ्नो व्यक्तिगत अस्तित्वलाई अल्लाहको अस्तित्वसँग विलय गर्नु हो।
- जिक्र (Dhikr): सुफीहरूको एक महत्वपूर्ण अभ्यास “जिक्र” हो, जसको अर्थ अल्लाहको नामको स्मरण गर्नु हो। जिक्र विभिन्न तरिकामा गरिन्छ, जस्तै उच्च स्वरमा वा मौन प्रार्थनामा, जसले ध्यान केन्द्रित गर्न र आत्मा शुद्ध गर्न मद्दत गर्छ। यो अभ्यासले मानिसलाई अल्लाहको उपस्थितिको अनुभव गर्न सक्षम बनाउँछ।
- दरवेश र सन्तहरू: सुफी दर्शनले सन्तहरूको महत्त्वलाई पनि जोड दिन्छ। यी सुफी सन्तहरूलाई “दरवेश” भनिन्छ, जो साधारण जीवन जिउँछन् र आध्यात्मिक शिक्षाको प्रचार गर्छन्। सुफी सन्तहरूले प्रेम, सहिष्णुता, करुणा, र सेवा जस्ता गुणहरूको अभ्यास गरेर मानिसहरूलाई प्रेरित गर्छन्।
- संगीत र नृत्य: सुफीवादमा “कव्वाली” जस्ता आध्यात्मिक संगीत र “धमाल” जस्ता नृत्यलाई पनि उच्च महत्व दिइन्छ। यी क्रियाकलापहरूले सुफीहरूलाई ध्यानको अवस्थामा पुर्याएर अल्लाहसँग निकटता प्राप्त गर्न मद्दत गर्छन्। विशेषगरी, मेव्लवी सुफीहरूले गर्ने घुम्ने नृत्य (“धमाल” वा “व्हर्लिङ डर्विश”) धेरै प्रसिद्ध छ।
सुफीवादको प्रभाव:
सुफीवादले इस्लामी विश्वमा ठूलो प्रभाव पारेको छ, विशेष गरी दक्षिण एसिया, मध्य एशिया, र मध्यपूर्वमा। यसले समाजमा प्रेम, शान्ति, र सहिष्णुताको सन्देश फैलाएको छ। सुफीवादले केवल धार्मिक दृष्टिकोणलाई मात्र नभई साहित्य, संगीत, र कला पनि गहिरो रूपमा प्रभावित गरेको छ। प्रसिद्ध सुफी कविहरूमा रुमी, हाफिज, र बुल्ले शाह प्रमुख छन्, जसले प्रेम, आध्यात्मिकता, र अल्लाहसँगको एकताको बारेमा लेखेका छन्।
निष्कर्ष:
सुफीवाद इस्लामको आध्यात्मिक पथ हो, जसले प्रेम, ध्यान, र आत्मिक अभ्यासमार्फत मानिसलाई अल्लाहसँग निकट बनाउँछ। यसको दर्शनले संसारिक इच्छाहरूको त्याग, आत्माको शुद्धि, र परमात्मासँग एकताको खोजीलाई प्राथमिकता दिन्छ। सुफीवादले प्रेम र शान्तिको सन्देश फैलाउँदै विश्वभरका मानिसहरूको हृदयमा गहिरो छाप छोडेको छ।
क्रमश :
९ / १४ / २०२४