चिराइतो chiraito(swertia)
चिराइतोलाइ तिते पनि भनिन्छ । किन भने असाध्यै तितो हुन्छ । अंग्रेजीमा chireeta भनिन्छ भने यसको बोटानिकल नेम swertia chirayita हो । चिराइतो करिब एक मिटर अग्लो डाँठ हुने बनस्पति हो । चिराइतो एक आयुर्बेदीय औषधीय गुण भएको बनस्पति हो । चिराइतोको डाँठ, जरा र पात समेत औषधिको रुपमा प्रयोग गरिन्छ । नेपालको उच्च पहाडी क्षेत्रमा सबभन्दा उपयुक्त १५०० देखि ३००० मिटर सम्ममा चिराइतो खेति राम्रो उत्पादन गर्न सकिन्छ । तर नेपालमा भने १००० मिटर देखि ५६०० मिटरसम्म चिराइतो भेटिन्छ । चिराइतो प्राय उत्तर र पश्चिम तर्फको ओसिलो ढलान पहाडमा राम्रो सप्रिने हुन्छ । तर दक्षीण र पश्चिम पहाडी ढलानमा समेतको जंगलमा चिराइतो पाइन्छ । चिराइतो परिपक्क बन्न २-३ बर्ष लाग्दछ । चिराइतो पहिलो र दोश्रो बर्ष गुलाबको रुपमा फुल्छ । पुरानो बिरुवा पहेलो फुलको साथै लामो डाँठको हुन्छ । नेपालमा करिब नौ प्रजातिका चिराइतो पाइञ्छ । नेपालको भोजपुर, दोलखा र संखुवासभामा यसको ब्यबसायिक खेति गरेको पाइन्छ । नेपालमा प्रति किलोको २०० देखि ६०० सम्ममा बिक्रि गरिन्छ । इन्डियामा चिराइतोको धुलो भारु ५७० खुद्र मुल्य छ । amazon $ 9. 99 / 100 gm खुद्रा मुल्य छ ।
Chirata Stick/ Swertia Chirayita/ Chirata Of 100 g $16. 21
Kingdom: plantae
Class: Gentianales
Family :Gentianaceae
Genus: Species:Swertia L
Source: wikipedia
चिराइतोको आयुर्बेदीय प्रयोग :
१. चिराइतो प्लान्टलाइ थिचेर पकाएर दिनको २-३ पटक खुवाएर मलेरिया, भाइरल ज्वरो र डेंगुको ज्वरोमा खुवाइन्छ ।
२. यसको जरा थिचेर रस खुवाएमा रुघा खोकी संच हुन्छ ।
३. लुतो, ज्वाइन्ट पेनमा र छालाको रोगमा यसको लेप लगाएमा संच हुन्छ ।
४. चिराइतो कब्जियत, पेट फुल्ने, पेटमा जुका पर्ने र अरुचि हुने पाचन क्रिया कमजोर हुने समेत यसको प्रयोग गरिन्छ ।
५. कलेजोको खराबीमा यसले राम्रो काम गर्दछ । क्यान्सरसेल लाइ बृधि हुन् रोक्न मद्दत गर्दछ ।
६. चिराइतो उच्च रक्तचाप, सुगर लेबल कम गर्न मद्दत गर्दछ ।
७. पुरानो आस्थमा स्वास सम्बन्धि रोगलाई समेत कन्ट्रोल गर्न मद्दत गर्दछ ।
४. चिराइतो अल्कोहल बनाउन र कुनै सफ्ट ड्रिंक बनाउने काममा पनि प्रयोग हुन्छ ।
साइड इफेक्ट :
- गर्भावस्था, दुध खुवाउने सुत्केरी,
- सुगरलाइ कम गराउछ, डायावेटिक रोगीले बिचार गरेर खाने
- सर्जरी गर्नु भन्दा १५ दिन अगाडी बाट नखाने ।
- अल्सर र ग्यास्ट्रिक हुने ले खाँदा अरु खराब गर्न सक्छ ?
amazon : Chirata Stick/ Swertia Chirayita/ Chirata Of 100 g $16. 21
०३/३१/२०२२