पाइरो (Pyrrho) को जीवनी र दर्शन
पाइरो को परिचय:
पाइरो (Pyrrho) प्राचीन ग्रीसका एक दार्शनिक थिए, जो इस्वीपूर्व 360–270 को आसपास जीवित थिए। उनी स्केप्टिसिज्म (सन्देहवाद) को संस्थापक मानिन्छन्। पाइरोले मानिसले कसरी ज्ञान प्राप्त गर्छ र कसरी साँचो सुख प्राप्त गर्न सक्छ भन्ने कुरामा आफ्नो ध्यान केन्द्रित गरे।
पाइरोको जीवन:
- जन्मस्थान: पाइरो ग्रीसको एलिस नामक शहरमा जन्मिएका थिए।
- प्रभाव: उनी भारतीय र फारसी सभ्यताबाट अत्यन्त प्रभावित थिए। सिकन्दर महानसँग यात्रा गर्दा उनले भारतीय दार्शनिक, विशेष गरी जैन र योग परम्पराबाट धेरै कुरा सिके।
- जीवनशैली: पाइरोले सरल र निस्पृह जीवन जिए, बाहिरी कुराहरूमा विशेष ध्यान नदिई आन्तरिक शान्ति प्राप्त गर्न प्रयास गरे।
पाइरोको दर्शन:
पाइरोको दर्शनलाई पाइरोनिज्म (Pyrrhonism) भनिन्छ। यो स्केप्टिसिज्मको आधार हो, जसले सन्देहलाई ज्ञानको प्रमुख साधन मान्छ। उनका मुख्य विचार यस प्रकार छन्:
- सत्यको विषयमा सन्देह
पाइरोले विश्वास गर्थे कि मानिसले कुनै पनि कुरा पूर्ण रूपमा जान्न सक्दैन। संसारका सबै कुरा सापेक्ष (relative) छन्, र हाम्रो धारणा वा अनुभवले साँचो ज्ञान प्रदान गर्दैन। - एपोके (Epoche)
पाइरोले “एपोके” भन्ने धारणा अघि सारे, जसको अर्थ हो कुनै पनि निर्णय नगर्नु। यसले व्यक्तिलाई मानसिक शान्ति (Ataraxia) दिन्छ। - आत्म-शान्ति र तटस्थता
पाइरोका अनुसार मानिसले कुनै पनि कुरा राम्रो या नराम्रो भनेर मूल्यांकन नगरी तटस्थ रहनुपर्छ। यसरी जीवनमा उथलपुथल र तनावबाट बच्न सकिन्छ। - व्यवहारिक दृष्टिकोण
यद्यपि पाइरोले बाहिरी संसारको बारेमा कुनै निश्चित ज्ञान नभएको बताएका थिए, उनले व्यवहारिक जीवनका लागि साधारण नियमहरू अपनाउन सुझाव दिएका थिए।
पाइरोको प्रभाव:
पाइरोनिज्मले प्राचीन र आधुनिक दर्शनमा ठूलो प्रभाव पारेको छ। यो विशेष गरी शास्त्रीय स्केप्टिसिज्म र आधुनिक विज्ञानमा देख्न सकिन्छ। पाइरोको दर्शनले मानिसलाई अन्धविश्वास र पूर्वाग्रहबाट मुक्त हुन सहयोग पुर्याएको छ।