राजवृक्ष (Cassia fistula), जसलाई अमलतास, गोल्डेन शावर ट्री वा कतिपय ठाउँमा आरग्वाड पनि भनिन्छ, आयुर्वेदमा औषधीय रूपमा प्रयोग हुने बिरुवा हो। यसको फूल, बोक्रा, बीउ र विशेषगरी फलको गुदी परम्परागत उपचारमा प्रचलित छ।
🌿 स्वास्थ्यका फाइदा
१ . पेट सफा गर्ने (Natural Laxative)
- फलको गुदी हल्का तर प्रभावकारी बाथ लघु (mild laxative) मानिन्छ। कब्जियत हटाउन मद्दत गर्छ।
- २ . रक्त शुद्धिकरण
- आयुर्वेदमा यसको प्रयोग रगतमा भएका विकार हटाउन र छालासम्बन्धी रोग (जस्तै चिलाउने, दाग–धब्बा) मा गरिन्छ
- ३ . ज्वर कम गर्ने
- बोक्रा वा पातको काढा परम्परागत रूपमा ज्वरो कम गर्न प्रयोग हुन्छ।
- ४ . सन्धि तथा हड्डी दुखाइमा
- बोक्रा वा जरा उबालेर सेवन गर्दा वा बाहिरी रूपमा लगाउँदा जोर्नी दुखाइमा राहत दिने भनिन्छ।
- ५ . कफ र खोकीमा उपयोगी
- फूल र पातको प्रयोग कफ कम गर्न र सर्दी-खोकीमा आरामका लागि गरिन्छ।
सम्भावित साइड इफेक्ट
- अत्यधिक बाथ लाग्ने
- धेरै मात्रामा फलको गुदी खाँदा पेटमा पीडा, बारम्बार दिसा र डिहाइड्रेशन हुन सक्छ।
- गर्भवती र स्तनपान गराइरहेका महिलामा सावधानी
- यसको बाथ दिने प्रभावका कारण गर्भमा संकुचन (uterine contractions) बढ्न सक्छ, त्यसैले चिकित्सकको सल्लाहबिना प्रयोग नगर्नु राम्रो।
- अलर्जी प्रतिक्रिया
- संवेदनशील छालामा यसको बोक्रा वा रसको सम्पर्कले र्यास वा जलन हुन सक्छ।
- दीर्घ रोग भएका व्यक्तिमा असर
- कलेजो, मिर्गौला वा पाचनतन्त्रमा समस्या भएका व्यक्तिले उच्च मात्रामा सेवन गर्दा असर पार्न सक्छ।
- आयुर्वेदमा यो “शीतल, मृदु र पाचन-सहायक” मानिन्छ, तर औषधि जस्तै प्रभाव भएकाले मात्रा र तरिका अनुभवी वैद्य वा चिकित्सकको सल्लाहमा मात्र अपनाउनु सुरक्षित हुन्छ।
* ताजा फूल र फल भन्दा प्रायः सुख्खा फलको गुदी औषधीय रूपमा बढी प्रयोग हुन्छ।